پاسخ به یک سوال نگران کننده/ آیا مصرف متفورمین باعث سرطان می‌شود؟

مقدمه:

متفورمین یک دارویی است که در درمان دیابت غیر وابسته به انسولین (نوع 2) مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو باعث بهبود حساسیت به انسولین و کاهش جذب روده‌ای گلوکز می‌شود (1) و با افزایش عملکرد انسولین در کبد باعث کاهش سرعت تولید گلوکز کبدی خواهد شد (2).

در سال‌های اخیر، برخی شواهد نشان داده‌اند که متفورمین اثرات محافظتی بر روی افراد مبتلا به دیابتی و غیردیابتی مبتلا به سرطان دارد (6, 7). گزینه‌های درمانی برای سرطان در اکثر کشورهای با درآمد بالا وجود دارد ولی کمتر از 15 درصد از کشورهای کم درآمد، به درمان مناسب، دسترسی دارند (8). درمان معمولاً شامل یک یا ترکیبی از جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است (9). در ادامه به بررسی فرضیه تاثیر متفورمین بر سرطان با استفاده از مطالعات انجام شده، خواهیم پرداخت.

برآیند شواهد:

بر اساس نتایج یک مطالعه مروری، متفورمین می‌تواند بروز، احتمال عود و مرگ و میر ناشی از سرطان ها را کاهش دهد و باعث افزایش پاسخ به درمان سلول‌های سرطانی در هنگام استفاده از رادیوتراپی و شیمی درمانی شود و از حرکت تومور و بدخیمی حاصل از آن بکاهد (10). شواهد قوی دیگری برای ارتباط بین مصرف متفورمین و کاهش بروز سرطان لوزالمعده پیدا شده است. همچنین بین مصرف این دارو با بهبود بقای سرطان روده بزرگ، ارتباط معناداری دیده شده است (11). اما یک مطالعه مورد شاهدی نیز انجام شد که در آن افراد گروه مورد، مبتلا به سرطان معده بودند. نتیجه نشان داد که تفاوت معنی داری بین دو گروه در سابقه مصرف داروهای کنترل دیابت (از جمله متفورمین) وجود ندارد (12).

از طرف دیگر، استفاده از متفورمین با افزایش بروز سرطان مخاط رحم (آندومتر) در افراد مبتلا به دیابت همراه است اما این دارو می‌تواند به طور قابل توجهی مرگ و میر ناشی از همه علل و همچنین مرگ و میر اختصاصی سرطان آندومتر را کاهش دهد (13). یک متاآنالیز برای ارزیابی ارتباط سرطان پستان در زنان مبتلا به دیابت نوع 2 و استفاده از متفورمین انجام شد. خطر ابتلا به سرطان سینه برای زنانی که متفورمین مصرف می کردند، نسبت به این خطر در زنانی که متفورمین مصرف نمی کردند 0.82 بود که هیچ کاهش آماری معنی داری در خطر سرطان پستان در بین مصرف کنندگان متفورمین نشان نداد(14).

نتیجه گیری:

بر اساس دانش ما، شواهدی مبنی بر تاثیر مخرب متفورمین در بروز سرطان وجود ندارد و علاوه بر آن، با توجه به مطالعات ذکر شده، می‌توان متفورمین را به عنوان یک مکمل درمانی برای درمان و پیشگیری از سرطان استفاده کرد. اما به قطع یقین نمی‌توان گفت که این دارو برای بهبود و درمان تمام انواع سرطان‌ها کاربرد دارد. همچنین ممکن است مصرف این دارو، احتمال بروز بعضی سرطان‌ها را افزایش دهد اما در مرگ و میر آن، نقش حفاظتی داشته باشد. در آخر، پزشک معالج باید با توجه به نوع سرطان و سایر شرایط موجود در بیمار، تصمیم نهایی را درباره مصرف متفورمین اتخاذ کند.

1. MeSH. Metformin [Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/68008687.
2. Natali A, Ferrannini E. Effects of metformin and thiazolidinediones on suppression of hepatic glucose production and stimulation of glucose uptake in type 2 diabetes: a systematic review. Diabetologia. 2006;49:434-41.
3. Johnson A, Webster J, Sum C-F, Heseltine L, Argyraki M, Cooper B, Taylor R. The impact of metformin therapy on hepatic glucose production and skeletal muscle glycogen synthase activity in overweight type II diabetic patients. Metabolism. 1993;42(9):1217-22.
4. Wright AD, Cull CA, Macleod KM, Holman RR, Group U. Hypoglycemia in type 2 diabetic patients randomized to and maintained on monotherapy with diet, sulfonylurea, metformin, or insulin for 6 years from diagnosis: UKPDS73. Journal of diabetes and its complications. 2006;20(6):395-401.
5. Knowler WC. Diabetes Prevention Program Research Group: Reduction in the incidence of type 2 diabetes with life-style intervention or metformin. N Engl J Med. 2002;346:393-403.
6. Brown JR, Chan DK, Shank JJ, Griffith KA, Fan H, Szulawski R, et al. Phase II clinical trial of metformin as a cancer stem cell-targeting agent in ovarian cancer. JCI Insight. 2020;5(11).
7. Heckman-Stoddard BM, DeCensi A, Sahasrabuddhe VV, Ford LG. Repurposing metformin for the prevention of cancer and cancer recurrence. Diabetologia. 2017;60(9):1639-47.
8. Organization WH. ssessing national capacity for the prevention and control of noncommunicable diseases: report of the 2019 global survey 2020 [Available from: https://www.who.int/publications/i/item/9789240002319.
9. Institute NC. Types of Cancer Treatment [Available from: https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types.
10. Saraei P, Asadi I, Kakar MA, Moradi-Kor N. The beneficial effects of metformin on cancer prevention and therapy: a comprehensive review of recent advances. Cancer Manag Res. 2019;11:3295-313.
11. Yu H, Zhong X, Gao P, Shi J, Wu Z, Guo Z, et al. The Potential Effect of Metformin on Cancer: An Umbrella Review. Frontiers in Endocrinology. 2019;10.
12. Rameshgar M, Bahar A, Eslami Jouibari M, Hedayatizadeh-Omran A, Shojaei-Asrami R, Alizadeh-Navaei R. Association of Diabetes and Metformin Use withGastric Cancer: A Case-Control Study. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2023;32(217):105-12.
13. Xie H, Li M, Zheng Y. Associations of metformin therapy treatment with endometrial cancer risk and prognosis: A systematic review and meta-analysis. Gynecol Oncol. 2024;182:15-23.
14. Lu Y, Hajjar A, Cryns VL, Trentham-Dietz A, Gangnon RE, Heckman-Stoddard BM, Alagoz O. Breast cancer risk for women with diabetes and the impact of metformin: A meta-analysis. Cancer Med. 2023;12(10):11703-18.